فرزند پروری
امروزه هيچ پدر و مادري وجود ندارد كه در زمينه رفتار با كودک خود با مشكل مواجه نشده باشد. فرزند پروری وظيفه دشواري است كه تقريبا به درازاي عمر امی انجامد. چون دنياي كودكي، با دنياي بزرگسالان بسيار متفاوت بوده و بسياري از افراد جامعه ما از روش هاي آموزشي و تربيتي مدرن در رابطه با آموزش كودكان اطلاعات چنداني ندارند. بي شك همه ما دوست داريم پدر و مادر شايسته اي باشيم. متاسفانه اكثر والدين بدون آموزش و آمادگي الزم در مسير تربيت فرزندان گام مينهند و معمولا از طريق آزمون و خطا، دانش و مهارت هاي فرزند پروري را كسب مي كنند.
ما اعتقاد داريم كه هر پدر و مادري حق دارد ارزش ها، مهارت ها و رفتارهاي مطلوب مورد نظرش را در فرزندش تقويت كند و با روشي كه صحيح ميداند با رفتارهاي نامطلوب كودكش مقابله كند، چرا كه ریشه بسياري از مشكلات رفتاري و اختلالات روحي و رواني در بزرگسالي، در دوران كودكي يافت مي شود.
همانطور كه روشن است علاوه بر عوامل ارثي و ژنتيكي، عوامل محيطي نيز در شكل گيري شخصيت انسان تاثير دارد. بنابراين محيطي كه كودك در آن رشد ميكند و نحوه رفتار والدين در نوع رفتار و روح و روان او تاثير مي گذارد و ريشه بسیاري از افسردگي ها، اضطراب و وسواس در دوران كودكي افراد مي باشد.
مي توان با آموزش مهارت هاي زندگي، كودكان و نوجوانان را جهت مقابله و سازگاري با تنش ها و مشكلات آسيب زننده به زندگي ، توان مند نمود واين مهارت ميتواند منجر به توانايي مقابله با استرس هاي روزانه زندگي – تطابق و سازگاري بهتر- زندگي شادتر و سالم تر در كودكان و نوجوانان گردد. براي داشتن يك جامعه سالم بايد علاوه بر سلامت جسم به سلامت روان هم توجه نمود.
سبک های فرزند پروری :
از سبک های فرزند پروری می توان مستبد، مقتدر و سهل گیر را ذکر نمود که در ادامه با هر کدام از این سبک ها و تاثیر آن در زندگی فرزند، بیشتر آشنا می شویم.
ویژگی های والدین مستبد یا دیکتاتور
عمدتاً بازخواست کننده اند و هدایت گر اما غیر پاسخگو ؛ آنان اطاعت گرا و سلطه طلب بوده و انتظار دارند دستوراتشان بی چون و چرا اطاعت شود. اینگونه والدین محیط ساختارمند و قانون مندي را که در آن مقررات به وضوح تعیین شده را ایجاد می کنند.
اینگونه والدین در تلاش براي ارزیابی، کنترل و شکل دادن به رفتار و گرایشات فرزندان بر اساس ملاک هاي سنتی شان هستند ؛ بر اطاعت از قدرت تأکید دارند، طرفدار روش مجازات بوده و علاقه اي به مذاکره با فرزندان ندارند. بیشتر این والدین دو دسته هستند :
والدین غیر مستبد هدایتگر که هدایتگرند اما در بکار بردن قدرت شان مستبد و زورگو نیستند. و والدین مستبد هدایتگر که بیشتر زورگو هستند.
فرزندان والدین مستبد عمدتا چه رفتارهایی از خود نشان می دهند ؟
معمولاً فاقد مهارت هاي اجتماعی لازم نسبت به سایر بچه ها هستند و غالباً از ارتباط اجتماعی پرهیز می کنند و کمتر در این زمینه پیشقدم می شوند . آنان اغلب فاقد کنجکاوي خلاقانه و خودانگیخته اند . براي تصمیم گیري درست راجع به یک موضوع نیاز به یک مرجع بیرونی دارند. فرزندان پسر نسبت به دختر مشکلات بیشتري در اینگونه خانواده ها از خود نشان می دهند و تمایل بیشتر به ابراز خشم و اعتراض نسبت به مواضع قدرت دارند .
والدین سهل گیر نوعی دیگر در سبک های فرزند پروری :
این والدین ، هم در بازخواست کنندگی و هم پاسخگو بودن در سطح پایینی قرار دارند. در بسیاري موارد این سبک والدگري می تواند در برگیرنده والدین اهمال گر و والدین طرد کننده ـ اهمال گر باشد . اکثر والدین این سبک در ردیف والدین عادي قرار می گیرند این والدین نه توقعی از فرزندان دارند و نه خود مسئولیتی در قبال عشق و محبت و پاسخگویی به نیازهاي آنان دارند.
فرزندان والدین بی مسئولیت و بی تفاوت چگونه هستند ؟
کمترین میزان سازگاري را در مقایسه با هر سه گروه نوجوانان خانواده هاي مورد بحث دارند . از نظر پیشرفت تحصیلی، ارتباطات اجتماعی، مشکلات رفتاري و سطح غمگینی درونی، بر اساس مطالعات انجام شده، بدترین وضع را دارا می باشند.
والدین قاطع:
این والدین هم بازخواست کننده اند و هم پاسخگو ؛ آنها در مورد معیارهاي رفتار فرزندانشان به وضوح آگاهی و تذکر می دهند . آنها طالب حق بوده اما زورگو و انحصار طلب نیستند .شیوه انضباط شان حمایت کننده است تا اینکه تنبیهی باشد ؛ آنان می خواهند فرزندانشان به همان اندازه که به لحاظ اجتماعی مسئول، خودگردان و همکاري جو هستند با جرأت نیز باشند.
آنان معتقدند اگرچه والدین از درك، دانش و مهارت بیشتري برخوردارند، اما فرزندان نیز محق اند ؛ به تنبیه بدنی اعتقاد ندارند، به اطاعت در آوردن را یک حسن نمی دانند . نظارت خود را از طریق توضیح مقررات و تصمیمات و استدلال براي فرزندان اعمال می کنند . آنان معیارهاي مشخصی براي فرزندان در نظر می گیرند و فرزندان را به فردیت و استقلال تشویق می کنند . همچنین آمادگی پذیرش نقطه نظرات فرزندان حتی اگر بر خلاف میلشان باشد، را دارند.
فرزندان والدین قاطع:
فرزندان والدین قاطع گرایش بیشتري به خوداتکایی و خویشتن داري داشته و خواستار کشف و جستجو هستند. نسبت به سایر گروه ها بیشتر متقاعد می شوند، یعنی نسبت به معیارهاي مشخص در مورد چرایی پاداش و تنبیه آن توجیه شده و پذیرش شان نسبت به مقررات اجتماعی بیشتر است. دختران نسبت به پسران مستقل تر و پسران از لحاظ اجتماعی مسئولیت پذیرتر می باشند.
و اما نکته آخر…
یک تفاوت کلیدي بین والدگري استبدادي و مقتدرانه به بعد کنترل روانشناختی مربوط می شود. هم والدین مقتدر و هم مستبد تقاضاي زیادي از فرزندان دارند و انتظار دارند فرزندانشان درست رفتار کرده و از مقررات اطاعت کنند. اما والدین مستبد انتظار دارند فرزندانشان، ارزشها، اهداف و قضاوت هایشان را بدون چون و چرا بپذیرند. در مقابل والدین قاطع بده بستان بیشتري با فرزندانشان داشته و از توضیح و تفسیر بیشتري استفاده می کنند. اگر چه والدین مستبد و مقتدر هر دو در سطح کنترل رفتاري بالایی قرار می گیرند، والدین مقتدر تمایل کمتري به کنترل روانشناختی دارند، در حالیکه والدین مستبد تمایل بیشتري به آن نشان می دهند.
